Biến đổi khí hậu và sóng nhiệt đang ngày càng trở thành những thách thức nghiêm trọng đối với khả năng chịu đựng của con người. Gần đây, cư dân tại Hà Nội và các tỉnh thành khác ở đồng bằng Bắc Bộ đã chứng kiến một đợt sóng nhiệt nghiêm trọng vào đầu hè năm 2025, với nhiệt độ lên đến trên 40 độ C và độ ẩm dao động từ 40-45%. Đường phố trở nên vắng vẻ hơn khi người dân tìm kiếm bóng cây ven đường để tạm thời tránh nắng. Những giọt mồ hôi chưa kịp rơi đã bốc hơi trên những chiếc áo chống nắng khô giòn.
Tuy nhiên, sóng nhiệt không chỉ xảy ra ở Việt Nam mà còn là một hiện tượng toàn cầu. Giáo sư Phan Văn Tân, một chuyên gia hàng đầu về khí tượng và khí hậu của Việt Nam, cho rằng sóng nhiệt là một hệ quả trực tiếp của biến đổi khí hậu. Nếu xem xét lại trong cả thập kỷ qua, số ngày nắng nóng trong mùa hè đã gia tăng đáng kể ở hầu hết các vùng trên toàn quốc. Điều này không chỉ dừng lại ở việc tăng nhiệt độ mà còn đi kèm với những hệ lụy khác như hạn hán, hình thành nên một cặp bài trùng của các hiện tượng thiên tai phức hợp.
Đặc biệt, sóng nhiệt không chỉ tác động đến môi trường mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Tổ chức Y tế Thế giới đã cảnh báo rằng sóng nhiệt và phơi nhiễm nhiệt là một trong những hiện tượng sức khỏe đáng lo ngại nhất trên toàn cầu trong thế kỷ 21. TS. Trần Nữ Quý Linh, một nhà khoa học nghiên cứu về ảnh hưởng của sóng nhiệt và các hiện tượng thời tiết cực đoan lên sức khỏe con người, cho biết sóng nhiệt có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, từ những triệu chứng nhẹ như đau đầu, chóng mặt, mất nước đến tử vong.
Những nhóm người dễ bị tổn thương nhất trước sóng nhiệt bao gồm trẻ em, người già, những người mắc bệnh mãn tính hoặc công nhân, nông dân lao động ngoài trời. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng sóng nhiệt làm tăng đáng kể số ca nhập viện do nhiều nguyên nhân và do bệnh truyền nhiễm. Do đó, việc tìm kiếm các giải pháp để thích ứng với sóng nhiệt ngày càng trở nên cấp thiết.
TS. Trần Nữ Quý Linh đề xuất rằng cần phải nâng cao nhận thức về vấn đề sức khỏe liên quan đến nhiệt độ và cách phòng tránh trong cộng đồng. Đồng thời, cần có những giải pháp có chi phí thấp, dễ áp dụng và có hiệu quả nhanh chóng, chẳng hạn như tăng cường khả năng tự thích ứng của cá nhân và nhận biết các dấu hiệu cảnh báo sức khỏe ban đầu.
Các chuyên gia cũng kêu gọi các chính phủ đầu tư nhiều hơn vào các chính sách thích ứng với sóng nhiệt đa dạng, không chỉ ở đô thị mà còn ở nông thôn. Điều này bao gồm việc thiết kế các không gian công cộng thoáng mát, nhiều cây xanh, mặt nước và bóng râm, cũng như cung cấp các phương tiện làm mát như quạt và điều hòa nhiệt độ cho những nhóm dễ bị tổn thương. Chỉ khi có sự chung tay của cả cộng đồng và chính phủ, chúng ta mới có thể giảm thiểu những tác động tiêu cực của sóng nhiệt và biến đổi khí hậu.