Trong cuộc xung đột với Ukraine, Nga đã trải qua một sự chuyển đổi đáng kể trong chiến lược sử dụng máy bay không người lái (UAV). Ban đầu, họ chủ yếu sử dụng UAV Shahed do Iran sản xuất, nhưng sau đó đã tự phát triển phiên bản cải tiến Geran với nhiều tính năng nguy hiểm hơn.

Quá trình cải tiến UAV của Nga bắt đầu từ năm 2022, khi Moscow triển khai UAV Shahed-131 và Shahed-136 do Iran sản xuất để tấn công các mục tiêu ở Ukraine. Tuy nhiên, đến năm 2023, Nga đã chuyển sang sản xuất các phiên bản UAV cải tiến của mình là Geran-1 và Geran-2, với hình dáng tương tự như UAV của Iran. UAV Geran có khả năng bay xa khoảng 2.500km và đạt tốc độ 180 km/h. Các chuyên gia cho rằng, Nga đã thực hiện nhiều cải tiến để tăng cường sức hủy diệt của các UAV, bao gồm nâng cấp hệ thống dẫn đường và tăng sức công phá của đầu đạn.

Một trong những nâng cấp quan trọng của UAV Geran là hệ thống dẫn đường. Các phiên bản UAV đầu tiên sử dụng ăng-ten mẫu thu có kiểm soát (CRPA) 4 phần tử kết hợp với hệ thống định vị toàn cầu bằng vệ tinh (GNSS). Tuy nhiên, khi năng lực tác chiến điện tử của Ukraine trở nên hiệu quả hơn, Nga đã trang bị cho các mẫu UAV mới ăng-ten CRPA 8 hoặc 16 phần tử kết hợp hệ thống Kometa. Ngoài ra, các phiên bản mới hơn của UAV Geran còn được trang bị bộ phát vô tuyến để điều khiển từ xa hoặc các modem 3G/LTE kết nối với mạng di động địa phương, tăng khả năng dự phòng dẫn đường và cho phép truyền dữ liệu đo từ xa và qua video.

Bên cạnh những cải tiến về UAV tấn công, Nga còn đẩy mạnh việc sử dụng UAV mồi nhử. Vào năm 2024, Moscow bắt đầu áp dụng rộng rãi chiến thuật mới nhằm áp đảo hệ thống phòng không Ukraine bằng cách phóng các UAV mồi nhử tầm xa như Parodya và Gerbera. Các UAV mồi nhử có giá khoảng 10.000 USD/chiếc, rẻ hơn UAV Geran tới 10 lần. Chúng thường được chế tạo từ nhựa và gỗ dán giá rẻ cũng như nặng chưa đến 20kg. Tầm hoạt động của UAV mồi nhử cũng ngắn hơn, vào khoảng 600km.

Chuyên gia Jacob Parakilas tại tổ chức RAND châu Âu ở Cambridge nhận định, Gerbera là UAV mồi nhử hiệu quả nhờ chi phí rẻ, thiết kế đơn giản, nhưng lại bay theo các tuyến đường tương tự cũng như tạo ra những tín hiệu điện tử và radar tương tự như một UAV tấn công. Tuy nhiên, mối đe dọa từ UAV Nga đối với Ukraine có thể sớm gia tăng, khi Moscow tăng cường sản xuất tại các trung tâm chính ở Yelabuga và Izhevsk. Nga đang cho xuất xưởng hơn 5.000 UAV tầm xa mỗi tháng, bao gồm UAV tấn công kiểu Shahed và UAV mồi nhử.

Tờ Forbes trích dẫn thông tin tình báo quân sự của Ukraine cho hay, tính đến tháng 5, sản lượng của Nga vào khoảng 2.700 UAV tấn công Geran và 2.500 UAV mồi nhử Gerbera mỗi tháng. Các con số này đánh dấu mức tăng gần gấp 5 lần kể từ mùa hè năm 2024. Theo báo cáo hồi tháng 2 của Cơ quan tình báo quân sự Ukraine, Nga đã và đang phát triển mẫu UAV Geran 3 có tốc độ bay nhanh hơn nhờ thay thế động cơ piston bằng động cơ phản lực.

Chuyên gia quân sự Parakilas cho rằng, UAV Geran 3 cũng có thể được nâng cấp hệ thống điện tử bền bỉ hơn và liên kết dữ liệu hai chiều, từ đó cho phép người vận hành phản ứng theo thời gian thực và tấn công các mục tiêu di động. Tuy nhiên, ông Parakilas nhấn mạnh, những bước nâng cấp như trên sẽ gây tốn kém. Đồng quan điểm, nhà phân tích quốc phòng David Sharp tại Israel cho hay, ứng dụng nhiều cải tiến sẽ khiến chi phí sản xuất UAV trở nên đắt đỏ hơn và từ đó ảnh hưởng đến việc sản xuất hàng loạt.

Trong bối cảnh quan hệ hợp tác quốc phòng giữa Mỹ và Ukraine ngày càng chặt chẽ, hai nước đang xúc tiến một thỏa thuận mua bán máy bay không người lái (UAV) với giá trị lên đến 30 tỷ USD. Tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelensky, đã tiết lộ thông tin về thỏa thuận này sau khi đạt được sự đồng thuận với Tổng thống Mỹ Donald Trump. Theo đó, Washington sẽ mua UAV của Kiev, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong hợp tác quân sự giữa hai quốc gia.

Ông Zelensky đã giao các cấp dưới của mình chuẩn bị cho một hợp đồng bán UAV cho Mỹ, mà ông mô tả là một thỏa thuận “nghiêm túc và quan trọng”. Ukraine đang nổi lên như một trung tâm sản xuất UAV của thế giới, đặc biệt là trong bối cảnh xung đột với Nga. Quốc gia Đông Âu này đã nhanh chóng phát triển và áp dụng công nghệ UAV vào chiến trường, giúp họ đối phó với lực lượng Nga và phá hủy các khí tài hạng nặng hiện đại của đối phương.

UAV đã trở thành công cụ chủ chốt giúp Ukraine tồn tại trong chiến dịch quân sự của Nga, theo Tổng thống Zelensky. Ông cũng nhấn mạnh rằng Mỹ cần công nghệ này để nâng cao năng lực quân sự của mình. Hiện tại, Ukraine đang đàm phán với một số quốc gia khác, bao gồm Đức, Đan Mạch và Na Uy, về việc hợp tác trong lĩnh vực UAV.

Tuy nhiên, chuyên gia quân sự cho rằng Mỹ đang tụt hậu so với Nga và Trung Quốc trong sản xuất UAV cũng như huấn luyện binh sĩ sử dụng và phòng thủ trước khí tài này. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth đã thừa nhận rằng Washington đang tụt hậu về công nghệ UAV và đang triển khai các chính sách và khoản đầu tư mới để thu hẹp khoảng cách.

Chuyên gia Nga Yuri Knutov cho rằng sự phát triển của UAV đang diễn ra với tốc độ chóng mặt và Ukraine đã đạt được những thành công đáng kể. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng phương Tây, bao gồm cả Mỹ, đang tích cực hỗ trợ Kiev về một số công nghệ, nhưng vẫn chưa thể bắt kịp với thực tế trên chiến trường.

Một số chuyên gia cho rằng nếu Mỹ tham gia vào một cuộc xung đột thực sự, tình hình này có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng. Đây có thể là lý do khiến Washington quyết định ký hợp đồng mua UAV của Ukraine với giá trị lên đến hàng chục tỷ USD. Thỏa thuận này không chỉ giúp Mỹ thu hẹp khoảng cách về công nghệ UAV mà còn củng cố mối quan hệ hợp tác quốc phòng giữa hai quốc gia.

Khi xem xét thỏa thuận này, cần phải tính đến các yếu tố liên quan đến an ninh và chiến lược của cả hai quốc gia. Hợp tác quốc phòng giữa Mỹ và Ukraine có thể có tác động đáng kể đến tình hình an ninh ở khu vực châu Âu và trên thế giới. Do đó, các chuyên gia và nhà phân tích đang theo dõi sát sao diễn biến của thỏa thuận này và các hậu quả tiềm tàng của nó.

Thông tin về việc máy móc mang nhãn hiệu VPIC của Việt Nam và Tsugami của Trung Quốc được sử dụng trong nhà máy sản xuất UAV Shahed-136 của Nga đã gây ra sự quan ngại sâu rộng trong cộng đồng quốc tế. Nhà báo điều tra người Đức, Julian Röpcke, đã tiết lộ những hình ảnh và thông tin về việc thiết bị công nghiệp có nhãn VPIC, Vĩnh Phúc, Việt Nam, và thiết bị Tsugami B0325 xuất xứ Trung Quốc được phát hiện tại nhà máy sản xuất UAV Shahed/Geran tại Nga hoặc lãnh thổ do Nga kiểm soát.

UAV Shahed-136 là loại UAV cảm tử có nguồn gốc công nghệ từ Iran, được Nga sử dụng rộng rãi trong các cuộc tấn công vào Ukraine từ năm 2022 đến nay. Việc Nga sử dụng loại UAV này đã gây ra sự quan ngại sâu rộng trong cộng đồng quốc tế, đặc biệt là trong bối cảnh căng thẳng giữa Nga và Ukraine đang leo cao.

Thông tin này đã thu hút sự chú ý của những người quan tâm đến cuộc chiến Nga-Ukraine tại Việt Nam. Tuy nhiên, phía Việt Nam và công ty VPIC hiện hoàn toàn im lặng, không có phản hồi chính thức nào tính đến thời điểm hiện tại.

Vấn đề ở đây là Nga hiện bị Liên Minh Châu Âu (EU), Hoa Kỳ, Anh và nhiều quốc gia khác áp đặt hàng loạt biện pháp cấm vận, đặc biệt trong lĩnh vực quân sự, công nghệ cao và xuất khẩu linh kiện có khả năng sử dụng kép. Do đó, bất kỳ công ty nào tham gia hỗ trợ sản xuất vũ khí cho Nga – dù gián tiếp qua cung ứng thiết bị – đều có thể vi phạm các lệnh cấm vận nếu giao dịch diễn ra sau năm 2022 hoặc không được khai báo đúng mục đích sử dụng.

Nếu thông tin của Röpcke là xác thực và thiết bị từ Việt Nam được sử dụng cho sản xuất UAV quân sự Nga, thì công ty VPIC có thể bị cáo buộc vi phạm các quy định về kiểm soát xuất khẩu, đặc biệt nếu họ không có biện pháp kiểm tra người dùng cuối. Chắc chắn chính quyền CSVN sẽ bị yêu cầu giải trình về việc kiểm soát xuất khẩu công nghệ, dẫn đến áp lực phải điều tra nội bộ hoặc hợp tác với các cơ quan quốc tế, nếu các cuộc điều tra của các nước tham gia cấm vận tìm hiểu và xác định.

Việc Việt Nam hiện không nằm trong danh sách bị trừng phạt không có nghĩa là Hà Nội sẽ không bị ảnh hưởng. Nếu bị phát hiện không kiểm soát được chuỗi cung ứng công nghiệp, ít nhất Hà Nội sẽ bị liệt kê vào danh sách theo dõi liên quan đến hỗ trợ quân sự cho Nga. Công ty VPIC có thể bị đưa vào danh sách trừng phạt của Mỹ hoặc EU, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động xuất khẩu toàn cầu. Có khả năng công ty này và liên quan đến cả Việt Nam sẽ bị hạn chế tiếp cận công nghệ phương Tây hoặc chịu giám sát đặc biệt.

Dù chỉ là một chi tiết nhỏ trong mạng lưới công nghiệp quốc tế, nhưng một thiết bị máy móc có mặt trong dây chuyền sản xuất vũ khí tấn công cũng có thể trở thành lý do dẫn đến trừng phạt kinh tế hoặc cắt đứt hợp tác thương mại.

Việc Việt Nam gần đây đã bỏ phiếu thuận tại Liên Hợp Quốc lên án Nga xâm lược Ukraine, cho thấy có vẻ như lập trường Hà Nội rõ ràng ủng hộ luật pháp quốc tế và nguyên tắc tôn trọng chủ quyền quốc gia. Tuy nhiên, nếu thông tin do nhà báo Julian Röpcke công bố là chính xác, thì Việt Nam đang thể hiện một mâu thuẫn nghiêm trọng giữa lập trường ngoại giao và hành vi thực tiễn.

Đây là biểu hiện điển hình của tính hai mặt trong chính sách đối ngoại: một mặt giữ vai trò là quốc gia có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế, mặt khác lại có dấu hiệu dung túng cho các hoạt động gián tiếp hỗ trợ một bên bị lên án là xâm lược.

Nếu bị đưa vào điều tra trong thời gian tới, Việt Nam có thể bị đánh mất tính chính danh và uy tín quốc tế, đặc biệt trong vai trò tại ASEAN và các diễn đàn đa phương như APEC, Liên Hợp Quốc, hay trong các đàm phán thương mại tự do. Sự mất niềm tin từ cộng đồng quốc tế sẽ kéo theo hậu quả sâu rộng: các đối tác phương Tây có thể giảm cấp độ hợp tác, gia tăng kiểm soát thương mại công nghệ, hoặc thậm chí áp đặt chế tài. Quan trọng hơn, Việt Nam sẽ bị nghi ngờ về tính nhất quán trong chính sách đối ngoại, làm xói mòn hình ảnh quốc gia trung lập, tôn trọng luật pháp quốc tế mà Hà Nội luôn cố gắng xây dựng.

Quân đội Ukraine đã tuyên bố phá hủy thành công một tổ hợp tác chiến điện tử thử nghiệm của Nga, chuyên sử dụng để chế áp máy bay không người lái (UAV). Thông tin này được đưa ra bởi báo cáo của Kyiv Independent vào ngày 20/7. Các binh sĩ thuộc Tiểu đoàn Svarog 424 của Lực lượng Hệ thống Không người lái Ukraine đã phát hiện và phá hủy một hệ thống tác chiến điện tử (EW) hiếm và đắt đỏ của Nga, có tên gọi tổ hợp thử nghiệm KOP-2.

Tổ hợp KOP-2 là một thiết bị hiện đại của Nga, được thiết kế để phát hiện và gây nhiễu các UAV đối phương. Nó có khả năng quét dải tần số vô tuyến rộng, xác định tần số điều khiển của UAV và phát tín hiệu nhiễu công suất lớn nhằm vô hiệu hóa mục tiêu. Hệ thống này thường được triển khai để bảo vệ các mục tiêu chiến lược như hệ thống phòng không và cơ sở hạ tầng quan trọng.

Trong thực chiến, hệ thống KOP-2 đã không phát huy hiệu quả. Theo Tiểu đoàn Svarog, đòn đánh đầu tiên đã làm tê liệt thiết bị, trước khi một đợt tấn công tiếp theo phá hủy hoàn toàn tổ hợp KOP-2. Chiến dịch thành công này cho thấy năng lực ngày càng tinh vi của các đơn vị UAV Ukraine trong việc phát hiện và loại bỏ các mối đe dọa tác chiến điện tử.

Những hoạt động như vậy có ý nghĩa quan trọng khi Nga ngày càng phụ thuộc vào các hệ thống EW để gây gián đoạn hoạt động của UAV Ukraine ở cấp độ chiến thuật. Việc phá hủy tổ hợp KOP-2 cũng cho thấy Ukraine đang tăng cường sử dụng công nghệ UAV và robot trên chiến trường như một phần trong chiến lược tổng thể nhằm giảm tổn thất nhân lực và thích ứng với các mối đe dọa ngày càng thay đổi dọc tuyến mặt trận.

Trong bối cảnh các cuộc tập kích bằng UAV quy mô lớn nhắm vào các thành phố của Ukraine trong những tuần gần đây, Kiev cũng đã gia tăng các đòn tấn công bằng UAV vào Moscow, với hàng chục chiếc bị phóng về phía thủ đô của Nga chỉ riêng trong tuần qua.