Nhật Bản, một quốc gia với lịch sử lâu dài về chính sách quốc phòng mang tính phòng thủ, đang trải qua một sự chuyển đổi chiến lược đáng kể trong bối cảnh căng thẳng khu vực gia tăng. Sự thay đổi này đặc biệt liên quan đến các hoạt động quân sự của Trung Quốc và mối đe dọa tên lửa từ Triều Tiên. Dựa vào các nguồn tin TASS, The Aviationist, Defence Blog, Army Recognition, Kyodo News và Asahi Shimbun, bài viết sẽ tập trung vào phân tích công nghệ, tính năng, mục đích chiến lược và tác động của hệ thống tên lửa Type12 cải tiến đối với an ninh khu vực.

Tổng quan về công nghệ tên lửa Type12 cải tiến

Tên lửa Type12 Surface-to-Ship Missile (SSM) là sản phẩm do Mitsubishi Heavy Industries (MHI) phát triển. Ra mắt lần đầu vào năm 2012, Type12 là phiên bản nâng cấp của tên lửa Type88. Phiên bản cải tiến của Type12, được phê duyệt phát triển vào tháng 12/2020, thể hiện bước nhảy vọt về công nghệ và khả năng chiến đấu. Điều này phù hợp với chiến lược quốc phòng mới của Nhật Bản.

Phiên bản gốc của Type12 có tầm bắn từ 200-400km. Trong khi đó, phiên bản cải tiến đạt tầm bắn 900km, với mục tiêu tương lai là 1.200-1.500km. Điều này cho phép Nhật Bản tấn công các mục tiêu trên biển và đất liền từ khoảng cách an toàn, đồng thời giảm thiểu nguy cơ bị đối phương phản công.

Tên lửa được thiết kế với hình dạng khí động học mới. Các cánh mở rộng và bề mặt điều khiển giúp cải thiện hiệu suất bay và giảm tiết diện phản xạ radar (RCS). Điều này làm tăng khả năng sống sót của tên lửa trước các hệ thống phòng thủ đối phương.

Type12 cải tiến tích hợp hệ thống dẫn đường quán tính (INS) kết hợp với GPS. Radar mảng pha chủ động Ka-band (AESA) và tính năng cập nhật lệnh (Up to Date Command – UDTC) qua liên kết vệ tinh cho phép tên lửa nhận thông tin mục tiêu trong thời gian thực. Hệ thống này đảm bảo độ chính xác cao khi tấn công các mục tiêu di động trên biển hoặc trên đất liền.

Type12 được thiết kế để triển khai trên nhiều nền tảng, bao gồm mặt đất, tàu chiến và máy bay (như F-15J của Lực lượng Phòng vệ trên không Nhật Bản – JASDF). Cách tiếp cận đa nền tảng giúp giảm chi phí phát triển và tăng tính tương thích giữa các lực lượng.

Ngoài vai trò chống hạm, Type12 cải tiến có thể tấn công các mục tiêu trên đất liền. Điều này phù hợp với chiến lược ‘phản công’ (counterstrike capability) được Nhật Bản thông qua trong các tài liệu chiến lược an ninh quốc gia sửa đổi năm 2022.

Các hệ thống tên lửa tầm xa mới của Nhật Bản

Ngoài Type12, Nhật Bản đang phát triển một loạt hệ thống tên lửa khác nhằm tăng cường khả năng răn đe chiến lược. Một số hệ thống đáng chú ý bao gồm:

– Tên lửa hành trình siêu thanh (Hypersonic Cruise Missile) dự kiến hoàn thành vào năm 2031 với tầm bắn từ 2.000-3.000km.

– Hyper Velocity Gliding Projectile (HVGP): HVGP là tên lửa siêu thanh có khả năng đạt tốc độ trên Mach5 và thực hiện các động tác cơ động trong khí quyển để tránh hệ thống phòng thủ tên lửa.

– Tên lửa chống hạm/tấn công mặt đất mới của MHI: Với hợp đồng trị giá 32 tỷ yên (219 triệu USD) được ký vào tháng 4/2025, MHI đang phát triển một tên lửa chính xác tầm xa mới.

– Tên lửa phóng từ tàu ngầm dự kiến triển khai vào năm 2027. Hệ thống này sẽ tăng cường khả năng tấn công bí mật từ dưới nước.

Chiến lược triển khai và mục đích

Sự phát triển và triển khai các hệ thống tên lửa này phản ánh sự thay đổi cơ bản trong chính sách quốc phòng của Nhật Bản. Từ một tư thế phòng thủ thuần túy sang một chiến lược răn đe chủ động.

Việc triển khai Type12 tại các căn cứ ở Kyushu (Camp Kengun, Kumamoto) và các kế hoạch mở rộng đến Okinawa và Oita nhằm bảo vệ các tuyến đường biển chiến lược như eo biển Miyako.

Tăng cường liên minh với Mỹ: Nhật Bản đã đặt mua 400 tên lửa hành trình Tomahawk của Mỹ (tầm bắn 1.600km) và các tên lửa JASSM (900km) và Joint Strike Missile (JSM, 500km). Các hệ thống này bổ sung cho Type12 và HVGP, tạo ra một mạng lưới phòng thủ và phản công đa tầng.

Tác động khu vực và quốc tế

Sự phát triển của các hệ thống tên lửa này không chỉ tăng cường khả năng phòng thủ của Nhật Bản mà còn có tác động đáng kể đến cục diện an ninh khu vực.

Trung Quốc lo ngại rằng các tên lửa như Type12 và HVGP có thể đe dọa trực tiếp đến bờ biển nước này. Các hệ thống tên lửa mới của Nhật Bản, kết hợp với liên minh quân sự chặt chẽ với Mỹ, có thể làm thay đổi cán cân quyền lực ở khu vực Indo-Pacific.

Chính phủ Đức đã thực hiện việc chuyển giao cho Ukraine 3 hệ thống phòng không Patriot cùng với 5 tên lửa tương ứng, như được tiết lộ bởi tờ báo Mỹ Washington Post. Thông tin này đã được Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius xác nhận trong một cuộc họp với các đồng minh của Ukraine, mặc dù ông không cung cấp thêm các chi tiết cụ thể.

Berlin hiện đang trong quá trình đàm phán để gửi thêm một hệ thống Patriot nữa cho Kiev và sẽ nhận lại thiết bị thay thế từ Mỹ. Ngoài ra, có khả năng các hệ thống Patriot bổ sung cho Ukraine sẽ được cung cấp bởi các quốc gia ngoài khối NATO.

Bộ Quốc phòng Thụy Sĩ đã xác nhận rằng họ đã đặt mua 5 hệ thống Patriot, nhưng thời gian bàn giao có thể bị trì hoãn do Mỹ đang ưu tiên hỗ trợ Ukraine. Động thái này diễn ra trong bối cảnh xung đột Nga – Ukraine đã kéo dài hơn 3 năm và Ukraine tiếp tục thúc đẩy việc sở hữu vũ khí tấn công tầm xa để thực hiện các cuộc tập kích vào sâu lãnh thổ Nga.

Mặc dù Đức đã khẳng định không cung cấp tên lửa hành trình Taurus cho Ukraine, một số nhà ngoại giao NATO không loại trừ khả năng Mỹ sẽ cung cấp vũ khí tầm xa cho Ukraine.

Trong một diễn biến khác, Ukraine vừa tiến hành một cuộc tập kích lớn vào vùng lãnh thổ Nga. Theo RT, Ukraine đã phóng loạt máy bay không người lái vào vùng Leningrad của Nga vào ngày 27-7. Thống đốc vùng Leningrad Aleksandr Drozdenko cho biết cuộc tập kích bằng UAV ‘quy mô lớn chưa từng có’ từ Ukraine vào vùng này đã bị lực lượng phòng không của Nga đẩy lùi phần lớn.

Tổng cộng 51 UAV của Ukraine đã bị bắn hạ, và một số đã rơi xuống các tòa nhà dân cư, gây ra hỏa hoạn. Bộ Quốc phòng Nga cũng tuyên bố gần 100 máy bay không người lái của Ukraine đã bị chặn trên không phận Nga vào ngày 27-7.

Xem thêm: Washington Post

Lục quân Ukraine thông báo vào ngày 29/7 rằng họ đã trở thành mục tiêu của một vụ phóng tên lửa từ phía đối phương, nhắm vào một trong các đơn vị huấn luyện của lực lượng vũ trang Ukraine. Bất chấp các biện pháp an ninh đã được thực hiện, vụ tập kích vẫn gây ra tổn thất về người. Tính đến 21h30 cùng ngày, số liệu thống kê cho thấy đã có 3 quân nhân thiệt mạng và 18 người bị thương.

Thông tin chi tiết về địa điểm cụ thể của vụ tập kích không được lục quân Ukraine tiết lộ. Tuy nhiên, các blogger chuyên theo dõi các hoạt động quân sự cho rằng vụ tấn công có khả năng nhắm vào một thao trường tại vùng Chernihiv, gần biên giới phía bắc của Ukraine. Lục quân Ukraine cam kết sẽ tiến hành một cuộc điều tra kỹ lưỡng và khẳng định nếu xác định được sai lầm của các quan chức dẫn đến tử vong hoặc thương tích của các binh sĩ, họ sẽ phải chịu trách nhiệm theo quy định.

Đến thời điểm hiện tại, phía Nga chưa đưa ra bất kỳ bình luận nào về thông tin này. Sự việc này xảy ra trong bối cảnh Ukraine đang tăng cường áp dụng các biện pháp an ninh để bảo vệ quân nhân khỏi các cuộc tấn công tên lửa hoặc không nhằm vào các trung tâm huấn luyện của họ.

Trước đó, vào đêm 28/7, Ukraine đã tố cáo Nga thực hiện một cuộc tấn công bằng cách thả 4 quả bom lượn vào nhà tù Bilenkivska ở khu vực do Kiev kiểm soát tại tỉnh Zaporizhzhia. Cuộc tấn công này đã dẫn đến việc phá hủy nhà ăn, trung tâm hành chính và khu cách ly tại cơ sở. Theo thông tin từ Ukraine, cuộc tấn công làm 25 dân thường thiệt mạng và hơn 75 người bị thương.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã cáo buộc Nga cố ý nhắm mục tiêu vào nhà tù. Tuy nhiên, phía Nga đã bác bỏ cáo buộc này. Người phát ngôn Điện Kremlin, Dmitry Peskov, khẳng định quân đội Nga không tấn công các mục tiêu dân sự.

Đây không phải là lần đầu tiên quân đội Ukraine gặp phải vụ tấn công. Vào tháng 6, một cuộc tấn công của Nga vào một thao trường ở miền trung Ukraine đã khiến 12 quân nhân thiệt mạng và hàng chục người bị thương. Sự cố này đã dẫn đến việc tư lệnh lục quân Ukraine phải nộp đơn từ chức và bị điều chuyển sang một vị trí khác.

Mỹ đã tiêu tốn gần 25% số tên lửa đánh chặn từng mua trong cuộc xung đột kéo dài 12 ngày giữa Israel và Iran, khi Lầu Năm Góc triển khai các hệ thống phòng thủ tên lửa tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) tới Israel. Trong cuộc chiến này, các lực lượng vận hành THAAD đã bắn hơn 150 tên lửa để bắn hạ các đợt tên lửa đạn đạo của Iran.

Cuộc xung đột đã phơi bày một lỗ hổng đáng báo động trong nguồn cung cấp của Washington. Mỹ hiện có 7 hệ thống THAAD tối tân, nhưng trong cuộc chiến kéo dài 12 ngày với Iran hồi tháng 6, hai hệ thống đã được triển khai tới Israel nhưng vẫn chưa đủ. Các quan chức Mỹ đã tìm cách mua 37 tên lửa trong năm tài chính tiếp theo, nhưng Lầu Năm Góc đã mua khoảng 650 tên lửa kể từ năm 2010. Mỗi tên lửa đánh chặn THAAD có giá khoảng 13 triệu USD.

Lockheed Martin, nhà sản xuất hệ thống này, cho biết họ có thể sản xuất khoảng 100 tên lửa đánh chặn trong năm nay và đang làm việc với chính phủ Mỹ về các phương án tăng sản lượng cho các đơn đặt hàng mới. Theo các nhà phân tích, việc triển khai hệ thống này đến Trung Đông đã gia tăng căng thẳng năng lực sẵn sàng của Mỹ và báo hiệu nhu cầu ngày càng tăng không chỉ đối với tên lửa đánh chặn mà còn cả các bệ phóng.

Mỹ cũng phát hiện ra sự thiếu hiệu quả trong cách khai hỏa các hệ thống chống tên lửa và đang xem xét kỹ lưỡng hiệu suất của một số tên lửa đánh chặn. Quân đội Mỹ hiện đang xem xét kỹ lưỡng từng vụ phóng để hiểu rõ hơn những gì đã xảy ra. Một sĩ quan Hải quân tham gia vào quá trình này cho biết còn quá sớm để đánh giá các cuộc giao tranh của SM-3.

Mối lo ngại của Mỹ là Iran sẽ lại thực hiện các cuộc tấn công tên lửa và Washington cần phải chuẩn bị sẵn sàng để đối phó với các mối đe dọa này. Do đó, việc tăng cường sản xuất và nâng cao hiệu suất của các hệ thống phòng thủ tên lửa đang trở thành ưu tiên hàng đầu của Lầu Năm Góc. Lockheed Martin đang làm việc tích cực để tăng sản lượng và đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của quân đội Mỹ.

Trong bối cảnh xung đột tại Ukraine đang leo thang, chiến dịch tấn công mùa hè của Nga đã đạt được những bước tiến quan trọng. Lực lượng Nga đã mở các mũi tấn công trên nhiều mặt trận, tận dụng lợi thế về quân số và không lực để đạt được thành tựu đáng kể về lãnh thổ kể từ đầu năm.

Không chỉ đơn thuần là kiểm soát lãnh thổ, mục tiêu của Nga còn bao gồm việc làm suy yếu năng lực quân sự của Ukraine một cách có hệ thống, đồng thời tiếp tục đẩy mạnh lực lượng của mình. Nga đã tăng cường tấn công trên nhiều mặt trận, từ vùng Sumy ở phía Bắc đến Zaporizhzhia ở phía Nam. Hiện tại, Nga kiểm soát hơn 2/3 khu vực Donetsk, tâm điểm của cuộc giao tranh mặt đất.

Đặc biệt, tại thành phố chiến lược Kostiantynivka, Nga đã chiếm được một khu vực sâu 16km, phần nào bao vây quân đội Ukraine từ các hướng Đông, Nam và Tây. Đây là lần đầu tiên kể từ khi xung đột nổ ra hơn 3 năm trước, Nga đã tiến vào tỉnh Dnipropetrovsk ở miền Đông Ukraine.

Binh lính Ukraine cho biết quân đội Nga thường sử dụng 2 chiến thuật chính để tiến quân: dùng máy bay không người lái, pháo và bom lượn trước khi tấn công như vũ bão vào tiền tuyến của đối phương. Ukraine đáp trả bằng cách cử các đơn vị tinh nhuệ được trang bị máy bay không người lái tới để vá lỗ hổng trên tiền tuyến. Tuy nhiên, các đợt tấn công dồn dập đang gây sức ép lớn lên quân đội Ukraine vốn đã lép vế về quân số.

Những đợt tiến công này giúp Nga đạt được thành quả lớn nhất về lãnh thổ trong tháng 6. Theo Deep State, một tổ chức Ukraine chuyên theo dõi xung đột qua hình ảnh UAV và mạng lưới quân sự, Nga đã kiểm soát hơn 550km vuông lãnh thổ của Ukraine trong tháng 6, so với 450 km vuông trong tháng 5.

Dù vậy, cần đặt những con số này trong bối cảnh Nga chỉ đang chiếm được dưới 0,1% lãnh thổ Ukraine mỗi tháng. Với tốc độ đó, Moscow sẽ mất nhiều năm để chiếm toàn bộ 4 vùng lãnh thổ mà nước này tuyên bố sáp nhập vào năm 2022.

Ngoài chiến tuyến, Nga đang gia tăng sức ép lên các thành phố của Ukraine bằng các cuộc tập kích bằng máy bay không người lái được sản xuất hàng loạt. Trong những tuần gần đây, Nga đã triển khai số lượng UAV kỷ lục nhắm vào Ukraine. Tuần trước, Không quân Ukraine cho biết Nga đã phóng 728 máy bay không người lái và mồi nhử chỉ trong một đêm.

Các chuyên gia nhận định, với đà mở rộng năng lực sản xuất, Nga có thể sớm thực hiện các đợt tập kích với quy mô hơn 1.000 UAV mỗi lần vào mùa thu. Thủ đô Kiev là mục tiêu chính trong các đợt tập kích dữ dội gần đây. Ngoài UAV, Nga còn sử dụng tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo.

Dù Ukraine có nhiều hệ thống phòng không, thậm chí dùng cả lưới đánh cá để chặn UAV nhưng chỉ duy nhất hệ thống Patriot của Mỹ có thể đánh chặn tên lửa đạn đạo.

Về phía Ukraine, khả năng duy trì cuộc xung đột cũng có thể phụ thuộc vào các yếu tố bên ngoài trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Trump đưa ra những tín hiệu trái chiều liên quan đến cam kết và năng lực tiếp tục viện trợ quân sự cho Kiev. Tuần trước, Tổng thống Trump tuyên bố các nước NATO sẽ mua vũ khí từ Mỹ để chuyển cho Ukraine.

Một số nước NATO đã đề xuất mô hình Mỹ bán vũ khí cho đồng minh, sau đó các đồng minh sẽ chuyển số vũ khí đó cho Ukraine. Cách làm này vừa mang lại lợi ích tài chính cho Mỹ, vừa giúp ông Trump tránh bị cáo buộc can dự trực tiếp vào cuộc xung đột.

Tổng mục tiêu của Điện Kremlin không chỉ dừng lại ở việc kiểm soát một số vùng lãnh thổ tại Ukraine. Điện Kremlin nhiều lần tuyên bố sẽ tiếp tục chiến dịch quân sự cho đến khi buộc được Kiev chấp nhận các điều kiện hòa bình của Nga. Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov ngày 20/7 cho biết Nga sẵn sàng đàm phán hòa bình với Ukraine, nhưng việc đạt được các mục tiêu vẫn là ưu tiên hàng đầu.