“Trái tim bé bỏng” – Một bộ phim kinh điển với thông điệp cảnh tỉnh vẫn vẹn nguyên giá trị trong thời đại mới. Ra mắt khán giả vào năm 2007, bộ phim chính luận, tâm lý và xã hội này được thực hiện bởi đạo diễn, NSND Nguyễn Thanh Vân. Tác phẩm xoay quanh câu chuyện về nhân vật Mai, một cô gái trẻ tuổi đôi mươi rời bỏ quê hương nghèo khó với khao khát tìm kiếm cuộc sống tốt đẹp hơn, nhưng không may lại rơi vào tay những kẻ buôn người và bị cuốn vào một vòng xoáy cuộc đời đầy nghiệt ngã, cùng với đó là việc mắc phải căn bệnh thế kỷ.

Với cách kể chuyện giản dị và ngôn ngữ hình ảnh tinh tế, bộ phim đã tái hiện một cách chân thực và sâu sắc số phận của Mai. Không sử dụng những lời lẽ lên án gay gắt hay giáo điều đạo lý, nhưng bộ phim vẫn khiến người xem phải giật mình trước sự thật trần trụi và phũ phàng. Nữ diễn viên chính Lan Hà đã thể hiện xuất sắc vai diễn của mình và đã giành được giải thưởng ‘Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất’ tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 16.

Lan Hà bắt đầu sự nghiệp điện ảnh của mình từ khi 12 tuổi với vai diễn trong bộ phim ‘Đời cát’ do chính đạo diễn Nguyễn Thanh Vân chỉ đạo sản xuất. Vai diễn này đã giúp cô nhận được giải thưởng ‘Nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất’ tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 13. Để có thể hóa thân vào vai Mai, Lan Hà đã phải trải qua một quá trình huấn luyện và thay đổi ngoại hình gấp rút, bao gồm giảm cân, tập bơi và trồng răng giả chỉ trong vòng 2 tuần.

Thông điệp của “Trái tim bé bỏng” không chỉ có ý nghĩa trong thời điểm ra mắt mà còn mang tính thời sự và cảnh báo cho đến ngày nay. Bộ phim đã khắc họa một cách chân thực hành trình của một cô gái trẻ từ vùng quê nghèo khó lên thành phố với giấc mơ đổi đời, nhưng lại từng bước rơi vào bẫy của những kẻ buôn người và bị lợi dụng cả về thể xác lẫn tinh thần. Câu chuyện này không chỉ phản ánh bi kịch của một cá nhân mà còn là tiếng chuông cảnh báo về một thực trạng nhức nhối vẫn còn tồn tại ở Việt Nam và nhiều nơi trên thế giới, đó là vấn nạn lừa đảo lao động, buôn bán người xuyên quốc gia và tệ nạn mại dâm.

Bộ phim đã nhận được nhiều giải thưởng trong và ngoài nước, trong đó nổi bật là giải Cánh Diều Bạc năm 2007 và giải thưởng Phim Đông Nam Á xuất sắc nhất tại Liên hoan phim quốc tế Bangkok năm 2008. Ngoài ra, bộ phim cũng đã mang về nhiều giải thưởng cá nhân cho ê-kíp sản xuất.

Nhìn lại hành trình của hai bộ phim đặc biệt của NSND Nguyễn Thanh Vân, không thể không nhắc tới mối duyên đặc biệt giữa diễn viên Hồng Ánh và Lan Hà. Từ ‘Đời cát’ tới ‘Trái tim bé bỏng’, cả hai đã góp mặt trong những vai diễn đầy ấn tượng và để lại nhiều cảm xúc cho người xem.

Đặc biệt, cảnh nhảy sông Sài Gòn trong ‘Trái tim bé bỏng’ đã trở thành một hình ảnh đáng nhớ trong điện ảnh Việt Nam. Hồng Ánh và Lan Hà đã cùng NSND Nguyễn Thanh Vân tạo nên một bộ phim đầy ám ảnh và giàu tính nhân văn. Cả hai bộ phim đều được thực hiện một cách chân thực và giàu cảm xúc, góp phần làm nên những thành công vang dội trong sự nghiệp của các diễn viên và đạo diễn.

‘Trái tim bé bỏng’ đã chinh phục được nhiều giải thưởng trong và ngoài nước, trong đó có Cánh Diều Bạc năm 2007 và giải thưởng tại Liên hoan phim quốc tế Hawaii năm 2008. Hồng Ánh và Lan Hà đã thể hiện xuất sắc vai diễn của mình, mang về những giải thưởng quan trọng cho điện ảnh Việt Nam.

Gần đây, vụ việc Nhà thiết kế Nguyễn Công Trí bị bắt giữ vì liên quan đến ma túy đã gây ra một cơn ‘địa chấn’ trong dư luận. Điều khiến nhiều người quan tâm không chỉ dừng lại ở hành vi vi phạm pháp luật của một cá nhân, mà còn lan sang một hiện tượng gây tranh cãi hơn: sự cảm thông, tiếc nuối, thậm chí là bênh vực công khai từ một bộ phận người nổi tiếng dành cho nhà thiết kế này.

Tại sao một hành vi vi phạm pháp luật rõ ràng lại được nhìn nhận dưới lăng kính cảm thông? Đâu là những yếu tố tâm lý ẩn sau xu hướng bảo vệ ‘người trong giới’ bất chấp sai phạm? Liệu tài năng và những cống hiến trong quá khứ có thể trở thành một dạng ‘kim bài miễn tử’ cho những lỗi lầm hiện tại?

Thượng tá, Tiến sĩ Đào Trung Hiếu, chuyên gia tội phạm học, đã có cuộc trao đổi với phóng viên Chuyên trang Sinh Viên Việt Nam, Báo Tiền Phong để giải mã hiện tượng này. Theo ông Hiếu, thực tế đây không phải lần đầu chúng ta chứng kiến hiện tượng một bộ phận người nổi tiếng bày tỏ sự cảm thông với đồng nghiệp khi người đó bị phát hiện vi phạm pháp luật. Điều khiến dư luận bức xúc là sự cảm thông này diễn ra trong bối cảnh thông tin chính thức từ cơ quan chức năng cho biết NTK Nguyễn Công Trí bị bắt giữ với số lượng ma túy lớn.

Dưới góc độ tâm lý xã hội, đây là biểu hiện của một hiện tượng gọi là ‘thiên vị trong nhóm nội bộ’ (in-group favoritism). Khi một cá nhân thuộc về một nhóm nghề nghiệp, xã hội hoặc văn hóa cụ thể, những người trong cùng nhóm ấy sẽ có xu hướng bảo vệ nhau, ngay cả khi cá nhân đó có hành vi sai trái.

Ông Hiếu cũng chỉ ra rằng sự kiện này cũng phản ánh hiệu ứng ‘halo’ (ánh hào quang) – tức là khi một người nổi tiếng, tài năng hoặc có thành tích đáng ngưỡng mộ trong một lĩnh vực nào đó, người ta có xu hướng đánh giá tích cực về mọi khía cạnh khác của họ.

Có ba nhóm nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hiệu ứng tâm lý này, theo ông Hiếu. Thứ nhất, là yếu tố tâm lý xã hội mang tính bản năng. Thứ hai, là cơ chế tự phòng vệ tâm lý của những người hoạt động trong lĩnh vực có mức độ căng thẳng, áp lực cao. Thứ ba, là văn hóa ‘tha thứ chọn lọc’ và sự lẫn lộn giữa tài năng và đạo đức trong xã hội Việt Nam.

Ông Hiếu cũng nhấn mạnh rằng nếu một người có tài năng kiệt xuất và đóng góp nhiều cho xã hội sẽ nhận được sự cảm thông lớn hơn khi người đó mắc lỗi là một cách nghĩ nguy hiểm và có phần sai lệch. Pháp luật không phân biệt người giỏi hay dở – hành vi vi phạm đều phải xử lý nghiêm minh, bất kể thân phận, danh tiếng.

Sự cảm thông chỉ có ý nghĩa khi người phạm tội ăn năn, hối cải, tự nhận thức sai lầm và hợp tác với cơ quan chức năng. Còn nếu cảm thông theo kiểu ‘bỏ qua cho nhau’, thì đó là sự xúc phạm đến công lý và những người đang tuân thủ pháp luật mỗi ngày.

Trước vụ việc này, dư luận chia thành hai phe. Dưới góc độ tâm lý, ông Hiếu cho rằng sự phân cực dư luận là điều dễ hiểu, bởi hai nhóm này đại diện cho hai hệ quy chiếu giá trị khác nhau.

Nếu chúng ta quá dễ dàng bênh vực cho người nổi tiếng khi họ làm sai, điều này sẽ ảnh hưởng thế nào đến suy nghĩ và hành vi của giới trẻ về việc phải sống và thượng tôn pháp luật, ông Hiếu cho rằng đây là vấn đề cốt lõi và nghiêm trọng nhất. Giới trẻ đang sống trong kỷ nguyên truyền thông đại chúng, mạng xã hội, nơi mà người nổi tiếng không chỉ là nghệ sĩ – họ còn là biểu tượng văn hóa.

Tóm lại, pháp luật là ranh giới cuối cùng bảo vệ trật tự xã hội. Người nổi tiếng, với sức ảnh hưởng lớn càng cần phải hiểu rõ giới hạn hành vi của mình. Cảm thông là điều cần thiết, nhưng không thể dùng nó để che đậy sai trái. Một xã hội văn minh là nơi mà mọi người, không phân biệt địa vị, đều bình đẳng trước pháp luật.