Mới đây, Công ty TNHH Tổ chức sự kiện A.P.Đ. bị xử phạt 25 triệu đồng do mời ‘hiện tượng mạng’ Thông ‘Soái ca’ biểu diễn trái phép trong chương trình nghệ thuật tại Hà Tĩnh. Sự việc này không phải là trường hợp cá biệt mà là một phần của xu hướng đáng lo ngại đang lan rộng trong đời sống nghệ thuật hiện nay, khi các nhân vật nổi tiếng trên mạng xã hội và các diễn viên tay ngang thiếu chuyên môn ngày càng được ưa chuộng.

Thực tế này đã dẫn đến việc sân khấu bị ‘giải trí hóa’ một cách rẻ tiền. Đơn vị tổ chức chương trình nghệ thuật ‘Âm vang sông La’ đã mời Thông ‘Soái ca’, một gương mặt mạng xã hội nổi lên nhờ phát ngôn giật gân và hình ảnh phản cảm, lên sân khấu thể hiện 3 ca khúc không được cấp phép. Điều này đã gây ra sự phẫn nộ trong dư luận và giới sân khấu.

Để thu hút khán giả, nhiều nhà sản xuất đã mời các YouTuber, TikToker ‘đóng vai nghệ sĩ’. Từ phim truyền hình đến game show, lễ hội âm nhạc cũng tràn ngập sự xuất hiện của các YouTuber, TikToker, diễn viên tay ngang. NSƯT Lê Thiện đã bày tỏ mối quan ngại về vấn đề này, cho rằng các nhà sản xuất nên cân nhắc kỹ lưỡng khi mời các nhân vật không có chuyên môn.

Nhiều người trong số họ không có chuyên môn, không được đào tạo bài bản, thậm chí lệch chuẩn văn hóa trong cách thể hiện trước công chúng. Hệ quả là các chương trình có họ tham gia trở nên lỏng lẻo về nội dung, nghèo nàn về cảm xúc; làm méo mó nhận thức của khán giả trẻ về nghệ thuật.

Trong khi những người nổi lên nhờ các vụ việc ‘giật gân’ trên mạng xã hội được săn đón, mời chào lên sân khấu thì không ít nghệ sĩ thực thụ – những người miệt mài học hành, trau dồi chuyên môn, cống hiến lặng lẽ cho nghệ thuật – lại không được tạo điều kiện xuất hiện.

PGS-TS Trần Yến Chi cho rằng những nghệ sĩ này bị bỏ lại sau ánh đèn sân khấu, họ lặng lẽ trong hậu trường hoặc phải loay hoay tìm đất sống. Nếu chỉ vì để bán vé, để sáng đèn thì số lượng suất diễn kéo dài bao nhiêu? Phải chăng cũng chỉ vài suất? Vậy vai trò định hướng thẩm mỹ, tư tưởng của sân khấu như thế nào khi nghệ sĩ chân chính bị loại khỏi đời sống sàn diễn?

Để chấn chỉnh tình trạng này, cần thiết lập danh mục các nghệ sĩ được cấp phép biểu diễn theo quy chuẩn, tránh tình trạng ai ‘hot’ là có thể đứng lên sân khấu. Bên cạnh đó, cần xây dựng cơ chế rút giấy phép biểu diễn tạm thời hoặc vĩnh viễn đối với các đơn vị vi phạm, lặp lại nhiều lần hành vi mời người không đủ tiêu chuẩn nghệ thuật tham gia biểu diễn.

Các hội nghề nghiệp cũng cần có vai trò phản biện và giám sát xã hội mạnh mẽ hơn, lên tiếng trước các biểu hiện lệch chuẩn để góp phần định hướng dư luận và bảo vệ giá trị nghệ thuật. ‘Sân khấu không phải là nơi mà ai cũng có thể xuất hiện. Đó là không gian của tài năng, học thuật và trách nhiệm’ – NSND Trần Minh Ngọc nhấn mạnh.

Trong thời gian gần đây, vấn đề nghệ sĩ và người nổi tiếng vi phạm pháp luật hoặc chuẩn mực đạo đức đã trở thành một vấn đề đáng quan tâm và cần được giải quyết. Với sức ảnh hưởng lớn đến cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ, việc ban hành chế tài đối với những cá nhân này là điều cần thiết để đảm bảo tính nghiêm khắc và răn đe.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa Xã hội của Quốc hội, cho rằng cần có chế tài cụ thể để giải quyết vấn đề này. Theo ông, có ba nguyên nhân chính dẫn đến việc nghệ sĩ vi phạm pháp luật hoặc chuẩn mực đạo đức. Thứ nhất, một số nghệ sĩ chạy theo hào quang quá nhanh mà thiếu nền tảng văn hóa, giáo dục, đạo đức. Thứ hai, môi trường showbiz có nhiều cám dỗ và áp lực nổi tiếng nhanh, kiếm tiền nhiều. Thứ ba, cơ chế quản lý và định hướng chưa đủ mạnh để kiểm soát và ngăn chặn những hành vi vi phạm.

Bộ Quy tắc ứng xử của người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành từ năm 2021. Tuy nhiên, quy tắc này chỉ xác định các chuẩn mực trong hành vi ứng xử mà không có chế tài xử phạt cụ thể. Điều này đã tạo ra lỗ hổng trong quản lý và khiến cho việc xử lý vi phạm trở nên khó khăn.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn khẳng định đã đến lúc cần rà soát và bổ sung quy định pháp lý rõ ràng hơn để bảo vệ giá trị nghệ thuật chân chính và gìn giữ niềm tin của công chúng đối với giới nghệ sĩ. Ông cũng nhấn mạnh rằng nghệ sĩ vi phạm không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến bản thân họ mà còn đến người hâm mộ, cộng đồng và xã hội.

Công chúng có quyền đòi hỏi nghệ sĩ phải có ý thức trách nhiệm trước cộng đồng xã hội và không chỉ xin lỗi mà còn phải chịu trách nhiệm cụ thể. PGS.TS Bùi Hoài Sơn đề xuất cần mạnh dạn áp dụng các biện pháp chế tài nghiêm khắc hơn, bao gồm cả việc cấm xuất hiện trên báo chí, truyền thông, mạng xã hội hay tạm dừng hoạt động nghệ thuật.

GS.TS Từ Thị Loan, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo, Viện Văn hóa Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam, cũng đồng tình với việc cần có biện pháp mạnh tay hơn nữa với những chế tài cụ thể để tăng cường trách nhiệm của các nghệ sĩ với công chúng. Việc này sẽ giúp nâng cao tính nghiêm khắc và răn đe, đồng thời bảo vệ giá trị nghệ thuật chân chính và giữ gìn niềm tin của công chúng.

Như vậy, việc ban hành chế tài đối với nghệ sĩ và người nổi tiếng vi phạm pháp luật hoặc chuẩn mực đạo đức là điều cần thiết. Cần có biện pháp mạnh tay hơn nữa để tăng cường trách nhiệm của các nghệ sĩ với công chúng và bảo vệ giá trị nghệ thuật chân chính. Đồng thời, công chúng cũng cần có cái nhìn khách quan và công bằng khi đánh giá về các vấn đề liên quan đến nghệ sĩ và người nổi tiếng.

…