Cải thiện môi trường kinh doanh – ‘bệ đỡ’ cho doanh nghiệp phát triển

Trong bối cảnh hiện nay, việc cải thiện môi trường kinh doanh không chỉ là quyết tâm chính trị mà còn là kỳ vọng lớn của cộng đồng doanh nghiệp về một môi trường kinh doanh thông thoáng, minh bạch, an toàn. Điều này sẽ góp phần quan trọng vào tăng trưởng chung kinh tế-xã hội của đất nước.

Theo đánh giá của các tổ chức xếp hạng uy tín, môi trường kinh doanh Việt Nam đã ghi dấu ấn với bước tiến đáng kể trên các bảng xếp hạng nhờ những cải cách hiệu quả về thủ tục hành chính, minh bạch hóa chính sách, ổn định pháp lý. Những nỗ lực này không chỉ giúp doanh nghiệp duy trì hoạt động ổn định, tự tin mở rộng quy mô mà còn góp phần thu hút đầu tư nước ngoài, thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.

Tuy nhiên, để môi trường kinh doanh thật sự trở thành ‘bệ đỡ’ vững chắc cho doanh nghiệp, Chính phủ, cùng các bộ, ngành và địa phương cần tiếp tục hành động mạnh mẽ, tạo nền tảng vững chắc cho sự tăng trưởng bền vững của kinh tế Việt Nam trong tương lai.

Nhiều doanh nghiệp đã ghi nhận sự cải thiện trong môi trường kinh doanh tại Việt Nam. Công ty trách nhiệm hữu hạn Thành Đồng, một doanh nghiệp hàng đầu của tỉnh Bắc Ninh trong lĩnh vực sản xuất các sản phẩm đồng chất lượng cao, đã vươn lên trở thành đối tác chiến lược của các tập đoàn điện tử hàng đầu thế giới. Giám đốc Trần Văn Hải chia sẻ, sự quyết liệt của chính quyền địa phương trong cải cách thủ tục hành chính đã giúp doanh nghiệp vượt qua nhiều khó khăn, thách thức của thị trường.

Tương tự, Phó Giám đốc Nhà máy may Hòa Thọ (Quảng Ngãi) Nguyễn Thị Mộng Hoài cũng ghi nhận và đánh giá cao sự đồng hành tích cực từ chính quyền tỉnh. Bà Hoài cho biết, chính quyền tỉnh đã tạo điều kiện cho các doanh nghiệp thông qua chính sách ưu đãi thuê đất dài hạn, hỗ trợ đào tạo lao động, tiếp cận các chương trình vay vốn với lãi suất thấp hơn mặt bằng chung.

Báo cáo Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) năm 2024 cho thấy, phần lớn doanh nghiệp cho rằng, chất lượng điều hành kinh tế cấp tỉnh đang có xu hướng cải thiện rõ rệt từng năm. Tỷ lệ doanh nghiệp cho biết bị thanh kiểm tra hơn ba lần một năm giảm còn 5%, thấp nhất từ trước đến nay; có tới 79% doanh nghiệp không gặp khó khăn khi thực hiện giải quyết thủ tục hành chính trực tuyến.

Để thúc đẩy cải cách thể chế toàn diện, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 01/NQ-CP và Nghị quyết số 02/NQ-CP ngày 8/1/2025, xác định cải cách thể chế là ‘đột phá của đột phá’ để tạo môi trường kinh doanh thông thoáng. Mục tiêu cụ thể là tăng ít nhất 10% số doanh nghiệp gia nhập thị trường năm 2025 so với năm 2024, giảm tỷ lệ doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường xuống dưới 10%.

Cộng đồng doanh nghiệp đánh giá cao những nỗ lực của Chính phủ và chính quyền địa phương trong việc cải thiện môi trường kinh doanh. Tuy nhiên, vẫn còn những điểm thiếu đồng bộ, chưa đủ minh bạch và chưa thật sự phù hợp thực tiễn trong hệ thống pháp luật kinh doanh. Do đó, việc cải cách thể chế và pháp luật kinh doanh cần được thúc đẩy mạnh mẽ, toàn diện hơn.

Sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị từ Trung ương tới các địa phương đã giúp Việt Nam tiến gần hơn đến mục tiêu xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, thuận lợi, đạt chuẩn quốc tế. Để duy trì đà tăng trưởng và đáp ứng kỳ vọng của cộng đồng doanh nghiệp, Chính phủ cùng các bộ, ngành và địa phương cần tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, kịp thời xây dựng, hoàn thiện pháp luật, có cơ chế, chính sách đột phá để khuyến khích kinh tế tư nhân phát triển.

Trong bối cảnh nền kinh tế ngày càng đòi hỏi tính chuyên nghiệp cao, xu hướng “làm đúng luật” không chỉ là yêu cầu bắt buộc mà còn mở ra cơ hội để các doanh nghiệp nhỏ phát triển một cách bài bản, minh bạch và bền vững. Mục tiêu xây dựng một môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và chuyên nghiệp là định hướng xuyên suốt trong quá trình hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.

Tuy nhiên, khi các chính sách quản lý mới bắt đầu có hiệu lực, hàng trăm nghìn doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ đang phải đối mặt với những thách thức lớn. Các thách thức này đến từ chi phí tuân thủ, năng lực vận hành đến tâm lý lo ngại bị kiểm soát. Các chuyên gia nhận định rằng việc “làm đúng luật” với doanh nghiệp nhỏ không hề đơn giản. Lý do là các quy định tưởng chừng bình thường với doanh nghiệp lớn lại có thể trở thành gánh nặng với các đơn vị siêu nhỏ.

Ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Quốc hội, cho rằng chi phí cho hóa đơn điện tử, phần mềm kế toán, kế toán viên, nộp thuế đầy đủ… có thể chiếm phần lớn trong doanh thu hoặc lợi nhuận vốn đã eo hẹp của các doanh nghiệp nhỏ. Hơn nữa, mức độ hiểu biết và năng lực vận hành của các hộ kinh doanh còn hạn chế, khiến họ e ngại và lo lắng khi phải tuân thủ các quy định mới.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cũng nhận định rằng các chính sách hiện hành đang có xu hướng ngày càng chặt chẽ hơn, đặc biệt trong các lĩnh vực như thuế, an toàn thực phẩm, phòng cháy chữa cháy… Tuy nhiên, với doanh nghiệp nhỏ, đặc biệt là hộ kinh doanh cá thể, việc tuân thủ các quy định này đặt ra áp lực rất lớn về chi phí, thời gian và năng lực thực hiện.

Mặc dù vậy, các chuyên gia vẫn cho rằng “làm đúng luật” là xu hướng không thể đảo ngược. Chuyển từ hộ kinh doanh sang doanh nghiệp giúp hợp pháp hóa, mở ra cơ hội vay vốn, mở rộng quy mô và tăng độ tin cậy với đối tác. Để biến nỗi lo thành cơ hội, các chính sách cần được thiết kế linh hoạt, lộ trình hợp lý và hệ thống hỗ trợ đủ mạnh.

Cụ thể, ông Phan Đức Hiếu đề xuất cần thiết kế chính sách pháp luật có tính phân loại, phù hợp với quy mô doanh nghiệp, trong đó các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ nên được hưởng cơ chế giảm yêu cầu về hồ sơ, điều kiện hoặc các bước thủ tục hành chính phù hợp năng lực thực hiện. Ông Đậu Anh Tuấn cũng cho rằng việc thực hiện chính sách cần kết hợp cả ‘lực đẩy’ (bắt buộc phải làm) và ‘lực kéo’ (hỗ trợ để muốn làm) như miễn phí phần mềm kế toán, hóa đơn điện tử; cung cấp các khóa đào tạo ngắn ngày; và tư vấn kịp thời từ cơ quan chức năng.

Cuối cùng, TS Nguyễn Quốc Việt, chuyên gia chính sách công Trường đại học Kinh tế (Đại học Quốc gia Hà Nội), cũng nhấn mạnh rằng Nhà nước cần tiến xa hơn trong việc minh bạch hóa môi trường kinh doanh, loại bỏ các yếu tố ‘xin-cho’, giảm chi phí ngầm và quan trọng nhất là bảo đảm sự thống nhất giữa quy định trên giấy và thực thi thực tế. Bằng cách này, các doanh nghiệp nhỏ có thể tận dụng được các cơ hội từ việc “làm đúng luật” để phát triển bền vững.

Việc tuân thủ pháp luật không chỉ giúp doanh nghiệp nhỏ tránh được rủi ro pháp lý mà còn giúp họ xây dựng uy tín và niềm tin với khách hàng, đối tác. Từ đó, họ có thể mở rộng thị trường, tăng cường khả năng cạnh tranh và phát triển bền vững trong môi trường kinh doanh ngày càng hội nhập.

Để đạt được mục tiêu này, các cơ quan chức năng cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp nhỏ phát triển. Đồng thời, doanh nghiệp nhỏ cũng cần chủ động nâng cao nhận thức pháp luật, đầu tư vào hệ thống quản lý và công nghệ để đáp ứng yêu cầu của thị trường và cơ quan chức năng.

Trước những thách thức và cơ hội đan xen, doanh nghiệp nhỏ cần có chiến lược phù hợp để phát triển bền vững trong thời kỳ hội nhập. Bằng cách tận dụng các nguồn lực hỗ trợ từ Nhà nước và nâng cao năng lực nội tại, họ có thể vượt qua thách thức và đạt được thành công trong môi trường kinh doanh cạnh tranh.