Khi kỳ nghỉ đến, chúng ta thường có cơ hội để phục hồi và cân bằng lại cơ thể sau một thời gian dài làm việc căng thẳng. Trong suốt năm làm việc, chúng ta thường tích lũy một khoản nợ ngủ mãn tính – một sự thiếu hụt về giấc ngủ mà cơ thể cần, đêm này qua đêm khác. Và cơ thể chúng ta đều ghi nhận lại.

Trong kỳ nghỉ, được giải phóng khỏi những khởi đầu sớm và email đêm khuya, các hệ thống nội bộ của chúng ta nắm lấy cơ hội để tái cân bằng. Không hiếm khi ngủ thêm một hoặc hai giờ mỗi đêm trong vài ngày đầu tiên đi vắng. Đó không phải là sự lười biếng; đó là quá trình phục hồi.

Điều quan trọng là giấc ngủ trong kỳ nghỉ không chỉ kéo dài về thời gian. Nó còn thay đổi về cấu trúc. Với ít xáo trộn và ít áp lực bên ngoài, chu kỳ giấc ngủ trở nên đều đặn hơn và chúng ta thường trải nghiệm nhiều giấc ngủ sóng chậm – giai đoạn sâu nhất, có liên quan đến việc chữa lành thể chất và hỗ trợ miễn dịch.

Cơ thể sử dụng cửa sổ này không chỉ để sửa chữa mô mà còn để điều chỉnh trao đổi chất, giảm viêm nhiễm và phục hồi dự trữ năng lượng. Quá trình này giúp cơ thể tái tạo và phục hồi sau một thời gian dài làm việc căng thẳng.

Chu kỳ thức – ngủ của chúng ta được điều chỉnh bởi nhịp sinh học, được kiểm soát bởi đồng hồ chính của não – nhân suprachiasmatic trong vùng dưới đồi. Những nhịp điệu này phản ứng với ánh sáng, nhiệt độ và thói quen. Và khi chúng ta quá mệt mỏi hoặc quá kích thích, chúng có thể trôi ra khỏi đồng bộ với môi trường.

Việc ngủ nướng cho phép hệ thống sinh học của bạn tái hiệu chỉnh, sắp xếp lại thời gian nội bộ với ánh sáng ban ngày thực tế. Việc rèn luyện lại này dẫn đến chu kỳ giấc ngủ mạch lạc hơn và sự tỉnh táo ban ngày tốt hơn.

Giấc ngủ nướng trong kỳ nghỉ cũng có liên quan đến việc giảm hormone căng thẳng. Cortisol, được tiết ra bởi tuyến thượng thận, tuân theo một mô hình hàng ngày, đạt đỉnh vào buổi sáng sớm để giúp chúng ta bắt đầu. Căng thẳng mãn tính – từ nhu cầu công việc, đi lại hoặc thông báo liên tục – có thể làm tăng mức cortisol và phá vỡ nhịp điệu này.

Khi bạn nghỉ ngơi, sản xuất cortisol trở lại bình thường. Thức dậy mà không có một sự kích thích adrenaline cho phép kiến trúc giấc ngủ (mô hình các giai đoạn giấc ngủ) ổn định, dẫn đến ít gián đoạn và đêm nghỉ ngơi hơn.

Một trong những đặc điểm nổi bật của giấc ngủ trong kỳ nghỉ là sự gia tăng các giấc mơ sinh động – đôi khi đáng lo ngại. Điều này là do một hiện tượng gọi là phục hồi REM. Khi chúng ta thiếu ngủ, não bộ ức chế giấc ngủ REM (rapid eye movement) để ưu tiên các giai đoạn sâu, phục hồi.

Một khi áp lực giảm – ví dụ như trong một tuần lễ lười biếng dưới ánh nắng mặt trời – não bộ bù đắp cho REM đã mất, dẫn đến các tậpisodes mơ dài và mạnh hơn. Xa từ việc không quan trọng, giấc ngủ REM rất quan trọng đối với việc củng cố trí nhớ, điều chỉnh tâm trạng và linh活性 nhận thức.

Giấc ngủ cũng ảnh hưởng đến cấu trúc cơ thể. Khi bạn nằm xuống, cột sống của bạn được nghỉ ngơi từ áp lực liên tục của trọng lực. Trong ngày, khi bạn đứng và di chuyển, các đĩa đệm giữa các đốt sống – các miếng đệm mềm, giống như đệm giữa các đốt sống – từ từ mất chất lỏng và trở nên hơi phẳng hơn.

Việc ngủ nướng cho phép các đĩa này có nhiều thời gian hơn để tái tạo và trở lại hình dạng ban đầu. Đó là lý do bạn cao hơn một chút vào buổi sáng – và thậm chí cao hơn sau một giấc ngủ dài.

Đồng thời, các vết vi裂 trong cơ, các dây chằng bị căng và các khớp bị quá tải đều có lợi từ các giai đoạn sửa chữa tế bào kéo dài, đặc biệt là trong các giai đoạn giấc ngủ sâu.

Liệu chúng ta có nên ngủ nướng vào mỗi cuối tuần? Không nhất thiết. Mặc dù thỉnh thoảng ngủ nướng có thể giúp phục hồi từ sự thiếu ngủ cấp tính, nhưng việc ngủ quá nhiều – đặc biệt là vượt quá chín giờ mỗi đêm – có thể là một dấu hiệu cảnh báo.

Nó liên quan đến một số nghiên cứu về tỷ lệ trầm cảm cao hơn, bệnh tim mạch và tử vong sớm. Mặc dù giấc ngủ dài có thể là một triệu chứng, không phải là nguyên nhân. Mỗi người đều có nhịp điệu sinh học của riêng mình và điều quan trọng là phải lắng nghe cơ thể.

Thỉnh thoảng ngủ nướng có thể giúp ích cho việc phục hồi và tái tạo năng lượng. Hãy để cơ thể bạn làm những gì nó cần làm khi được cho phép.

Hội chứng Kleine-Levin, một rối loạn thần kinh hiếm gặp, đã được ghi nhận gây ra các giai đoạn ngủ dài bất thường, kéo dài từ 16 đến 20 giờ mỗi ngày. Với tỷ lệ mắc bệnh ước tính chỉ khoảng một đến năm người trên một triệu dân, tình trạng này đặc biệt phổ biến hơn ở người Do Thái Ashkenazi. Thống kê cho thấy, tính đến nay, chỉ có khoảng 500 trường hợp được báo cáo trên các tạp chí y học chuyên ngành.

Các nghiên cứu cho thấy rằng khoảng 70% người mắc hội chứng này là nam giới, tuy nhiên tình trạng này có thể ảnh hưởng đến cả hai giới tính. Các triệu chứng thường xuất hiện ở giai đoạn vị thành niên sớm và có thể kéo dài trung bình 14 năm. Hội chứng Kleine-Levin được phân loại thuộc nhóm rối loạn quá mức ngủ, cùng với chứng ngủ gật.

Một đợt bùng phát của hội chứng Kleine-Levin được xác định khi các triệu chứng kéo dài ít nhất hai ngày, trung bình kéo dài khoảng 10 ngày nhưng có thể kéo dài hàng tuần. Trong một số trường hợp đặc biệt, bệnh nhân có thể trải qua các giai đoạn ngủ dài lên đến 70 ngày liên tục. Trong thời gian bùng phát, người bệnh thường có cảm giác đói dữ dội, có thể xuất hiện ảo giác và ham muốn tình dục cao.

Các triệu chứng của hội chứng Kleine-Levin rất đa dạng, bao gồm buồn drowsiness cực độ, tăng cảm giác thèm ăn dẫn đến tăng cân, ham muốn tình dục tăng cao, xuất hiện ảo giác, thay đổi hành vi bất thường, lo lắng hoặc trầm cảm và mất trí nhớ. Các đợt bùng phát có thể xảy ra đột ngột, làm tăng nguy cơ chấn thương nếu bệnh nhân vận hành xe cơ giới hoặc máy móc. Do đó, người mắc hội chứng này được khuyên ở nhà trong một môi trường an toàn trong các đợt bùng phát để tránh các rủi ro không mong muốn.

Nguyên nhân chính xác của hội chứng Kleine-Levin vẫn chưa được hiểu rõ. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho rằng có thể do yếu tố di truyền hoặc do một căn bệnh hoặc chấn thương gây tổn thương vùng dưới đồi, phần não quan trọng chịu trách nhiệm điều chỉnh giấc ngủ. Một số trường hợp có thể được kích hoạt bởi nhiễm trùng, sử dụng chất, sang chấn đầu, gắng sức thể chất hoặc căng thẳng tâm lý.

Trong các đợt bùng phát của hội chứng Kleine-Levin, trí nhớ của bệnh nhân thường bị hạn chế. Họ có thể thực hiện các hành vi cơ bản như ăn uống và sử dụng nhà vệ sinh, nhưng do sự mệt mỏi cực độ, họ gặp khó khăn với các chức năng thể chất ngoài các hành vi cơ bản này.

Điều trị hội chứng Kleine-Levin thường bao gồm sử dụng các loại thuốc như lithium, steroid và thuốc kích thích để giảm tần suất, thời gian và mức độ nghiêm trọng của các đợt bùng phát. Trị liệu tâm lý cũng được khuyến nghị cùng với các phương pháp điều trị này để giúp bệnh nhân kiểm soát các triệu chứng như ham muốn tình dục quá mức, lo lắng và trầm cảm, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống.

Trong thế giới doanh nghiệp Mỹ, một xu hướng mới đang nổi lên: giấc ngủ không còn là kẻ thù của thành công, mà là một phần quan trọng trong chiến lược lãnh đạo. Các CEO hàng đầu đang dần bỏ đi quan niệm ‘ngủ ít mới thành công’ từng phổ biến ở Thung lũng Silicon hơn một thập kỷ trước.

Peter Barsoom, CEO của một công ty dược phẩm Mỹ, là một trong những người đã thay đổi quan điểm của mình về giấc ngủ. Với hơn 20 năm kinh nghiệm làm việc tại các công ty tài chính lớn như Morgan Stanley và Merrill Lynch, Barsoom từng tin rằng ngủ ít là chìa khóa để thành công. Anh chỉ ngủ ba tiếng mỗi ngày, dậy lúc 4h30 sáng để làm việc. Tuy nhiên, sau nhiều năm làm việc cường độ cao, Barsoom đã chuyển sang ‘ngủ kỹ’ như một chiến lược mới.

Hiện tại, Barsoom ngủ 6-8 tiếng mỗi đêm. ‘Phiên bản 22 tuổi của tôi chắc sẽ cười nhạo điều này’, ông nói, ‘Nhưng giờ tôi luôn ưu tiên giấc ngủ’. Thay đổi của Barsoom phản ánh xu hướng chung trong giới lãnh đạo doanh nghiệp Mỹ. Theo báo cáo của tổ chức sức khỏe McKinsey Health Institute, ‘nền kinh tế giấc ngủ’ đã vượt 500 tỷ USD, khi người tiêu dùng chi mạnh cho thiết bị đeo tay, mặt nạ ngủ và nệm giá từ vài nghìn đến 20.000 USD.

Khảo sát do Deloitte Mỹ công bố cũng cho thấy 41% người trưởng thành sẵn sàng bỏ tiền để cải thiện chất lượng giấc ngủ. Daniel Ramsey, CEO công ty cung cấp nhân sự MyOutDesk, cũng đã thay đổi quan điểm của mình về giấc ngủ. Ông từng chạy theo phong trào ‘hustle porn’, đề cao làm việc không ngừng và coi ngủ là lãng phí. Tuy nhiên, giờ đây ông đã hiểu rằng đó không phải là cách để thành công lâu dài.

Ramsey theo dõi giấc ngủ hằng ngày và tập thói quen nghỉ ngơi đúng giờ. ‘Tôi muốn dẫn dắt chứ không kiểm soát. Tôi cần tỉnh táo để lắng nghe thay vì phản ứng. Khi ngủ đủ, mọi việc dễ dàng hơn’, ông nói. Arianna Huffington, CEO công ty công nghệ hành vi Thrive, xem việc chuẩn bị cho giấc ngủ là ‘nghi thức thiêng liêng’. Bà bỏ điện thoại ngoài phòng, uống trà hoa cúc hoặc lavender và đọc sách trước khi ngủ.

Tom Pickett, CEO nền tảng sức khỏe tinh thần Headspace, coi giấc ngủ quan trọng như tập thể dục hay dự họp hội đồng quản trị. ‘Nếu giấc ngủ bị ảnh hưởng, mọi thứ khác cũng đi xuống’, ông nói. Tỷ phú Jeff Bezos cũng khẳng định ông luôn ưu tiên ngủ đủ 8 tiếng mỗi đêm vì điều này giúp duy trì năng lượng, cải thiện khả năng tư duy và ra quyết định hiệu quả trong vai trò lãnh đạo.

Tiến sĩ Wendy Troxel, chuyên gia giấc ngủ tại RAND Corporation, cho biết thái độ của các CEO với giấc ngủ đã thay đổi rõ rệt từ đầu những năm 2000. Bà từng dành 10 năm đầu sự nghiệp để thuyết phục mọi người rằng ngủ là cần thiết. ‘Giờ thì ngược lại, ai muốn đạt hiệu suất cao đều phải đưa giấc ngủ vào chiến lược’, bà nói. Tuy nhiên, theo Troxel, ngủ lại là thách thức lớn với các lãnh đạo cấp cao, góp phần thúc đẩy sự bùng nổ của thị trường chăm sóc giấc ngủ.

Các nghiên cứu đã chứng minh ngủ sâu giúp cải thiện não bộ, tăng hiệu suất, ổn định cảm xúc và giảm nguy cơ bệnh tim mạch, lo âu, trầm cảm. ‘Giấc ngủ ảnh hưởng trực tiếp đến phán đoán và ra quyết định’, Troxel nói. McKinsey Health Institute và Deloitte Mỹ là những nguồn thông tin quan trọng trong việc hiểu về xu hướng này.

Một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí BMJ Evidence-Based Medicine đã chỉ ra rằng các hình thức vận động đơn giản như yoga, thái cực quyền, chạy bộ hay thậm chí chỉ là đi bộ nhẹ nhàng có thể giúp cải thiện đáng kể chứng mất ngủ. Mất ngủ là tình trạng khó đi vào giấc ngủ, khó duy trì giấc ngủ hoặc thường xuyên tỉnh giấc vào ban đêm kéo dài, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.

Các nhà nghiên cứu tại Trung Quốc đã phân tích tổng hợp 22 thử nghiệm lâm sàng với sự tham gia của 1.348 bệnh nhân và 13 biện pháp khác nhau nhằm cải thiện giấc ngủ. Trong đó, có 7 phương pháp luyện tập thể chất cụ thể, gồm yoga, thái cực quyền, đi bộ hoặc chạy bộ, kết hợp thể dục nhịp điệu và rèn luyện sức mạnh, tập tạ riêng lẻ, thể dục nhịp điệu kết hợp trị liệu và các bài tập aerobic hỗn hợp.

Kết quả cho thấy phương pháp yoga đặc biệt hiệu quả, giúp kéo dài thời gian ngủ thêm gần 2 giờ và giảm thời gian thức giấc sau khi đã ngủ xuống gần 1 giờ. Đi bộ hoặc chạy bộ cũng được ghi nhận có tác dụng làm giảm mức độ nghiêm trọng của chứng mất ngủ, trong khi thái cực quyền giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ.

Các nhà khoa học cho rằng các bài tập yoga với trọng tâm là nâng cao nhận thức cơ thể và kiểm soát nhịp thở có thể hỗ trợ cải thiện các triệu chứng lo âu, trầm cảm, hai yếu tố thường ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ. Với thái cực quyền, kỹ thuật này tập trung vào việc điều hòa hơi thở và thư giãn cơ thể, đồng thời có thể giúp tăng cường khả năng kiểm soát cảm xúc.

Ngoài ra, nghiên cứu cũng cho thấy việc đi bộ hoặc chạy bộ có thể làm giảm nồng độ hormone căng thẳng cortisol và tăng cường melatonin – loại hormone đóng vai trò điều hòa chu kỳ giấc ngủ.

Các tác giả cho biết phát hiện từ nghiên cứu này tiếp tục củng cố tiềm năng trị liệu của các hình thức vận động thể chất trong điều trị chứng mất ngủ. Với các ưu điểm như chi phí thấp, ít tác dụng phụ và dễ tiếp cận, các phương pháp như yoga, thái cực quyền, đi bộ hay chạy bộ rất phù hợp để tích hợp vào hệ thống y tế cơ sở và các chương trình chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu cũng lưu ý rằng một số thử nghiệm trong phân tích vẫn còn hạn chế về mặt phương pháp luận. Dù vậy, nghiên cứu vẫn cung cấp bằng chứng so sánh toàn diện về hiệu quả của các hình thức vận động thể chất trong việc cải thiện chất lượng giấc ngủ ở người mắc chứng mất ngủ.

Nhóm nghiên cứu cũng kêu gọi cần có thêm các thử nghiệm quy mô lớn hơn với chất lượng cao để khẳng định và mở rộng kết luận hiện tại. Ngoài các biện pháp vận động, nghiên cứu cũng xem xét những phương pháp không dùng thuốc khác như liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT), châm cứu, massage và thay đổi lối sống. Nhiều thử nghiệm chỉ ra rằng CBT hiệu quả hơn và có tác dụng lâu dài hơn thuốc trong điều trị mất ngủ.