Cục Di sản Văn hóa thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa có yêu cầu chính thức đối với các địa phương nhằm tăng cường áp dụng các biện pháp bảo vệ và phòng ngừa rủi ro về trộm cắp hiện vật tại các bảo tàng và di tích trên toàn quốc.

Tình trạng mất cắp hiện vật có giá trị tại một số bảo tàng và di tích đã được các cơ quan quản lý Nhà nước cảnh báo liên tục thời gian qua. Cục Di sản Văn hóa cũng đã gửi công văn đến các địa phương, yêu cầu tiến hành rà soát và đánh giá lại các phương án và biện pháp phòng chống đối với nguy cơ trộm cắp hiện vật tại các cơ sở này.

Công văn nhấn mạnh việc các bảo tàng và di tích cần tăng cường khả năng ứng phó chủ động trước tình hình thiên tai và biến đổi khí hậu, vốn đang diễn biến phức tạp và bất thường. Đây là những nguy cơ tiềm ẩn rủi ro đối với việc giữ gìn, bảo vệ di sản văn hóa, di tích, bảo tàng cũng như các hiện vật có giá trị.

Cục Di sản Văn hóa cũng đề nghị áp dụng một số biện pháp cụ thể, bao gồm việc tăng cường rà soát các phương án và biện pháp phòng chống thiên tai, cháy nổ và trộm cắp tại các bảo tàng và di tích. Đồng thời yêu cầu kiểm tra, bảo dưỡng và duy trì thường xuyên các trang thiết bị kỹ thuật nhằm bảo vệ và đảm bảo an toàn tuyệt đối cho các tài liệu và hiện vật đang được lưu giữ và trưng bày.

Đặc biệt trong mùa mưa bão, yêu cầu trên nhằm đảm bảo an toàn cho các tài liệu và hiện vật tại bảo tàng và di tích được coi trọng. Ngoài ra, đối với các địa phương có nguy cơ chịu ảnh hưởng từ cơn bão số 3, công tác kiểm tra, đánh giá và có biện pháp khắc phục hậu quả đối với các di tích và bảo tàng trên địa bàn được Cục Di sản Văn hóa yêu cầu phải tiến hành khẩn trương.

Cụ thể hơn, Cục Di sản Văn hóa yêu cầu các đơn vị có liên quan khẩn trương triển khai các biện pháp cần thiết như gia cố, gia cường và xử lý các khu vực có nguy cơ sạt lở. Bên cạnh đó là đảm bảo các thiết bị kỹ thuật không bị hư hỏng và không có khả năng gây cháy nổ, để từ đó bảo đảm an toàn cho cả công trình di tích, bảo tàng cũng như người sử dụng.

Ngoài ra, Cục còn yêu cầu tiến hành đánh giá và rà soát toàn diện hiện trạng của các công trình bảo tàng, di tích và khu vực trưng bày ngoài trời, cùng với các công trình phụ trợ có liên quan và toàn bộ hệ thống cây xanh tại các khu vực này.

Mục tiêu là xây dựng các phương án xử lý cần thiết nhằm phòng ngừa và ngăn chặn nguy cơ hư hại và mất an toàn tại các bảo tàng và di tích. Về vấn đề phòng chống nguy cơ mất hiện vật, Cục Di sản Văn hóa đã có yêu cầu tăng cường các hoạt động tuyên truyền, tập huấn và nâng cao nhận thức.

Việc tuyên truyền và phổ biến kiến thức sẽ tập trung vào đội ngũ nhân viên tại các bảo tàng và ban quản lý di tích cũng như những người trực tiếp trông coi di tích và khách tham quan. Phân công lãnh đạo trực tiếp tại các bảo tàng và di tích trong thời gian cần thiết để bảo đảm có thể theo dõi, giám sát và ứng phó kịp thời với các nguy cơ rủi ro có thể phát sinh.

Việc thu phí tham quan di tích lịch sử đang trở thành một vấn đề xã hội nóng hổi, thu hút sự quan tâm của nhiều người. Một bộ phận dân cư ủng hộ việc thu phí, cho rằng đây là một giải pháp cần thiết để bảo tồn và phát huy giá trị của các di tích lịch sử. Ngược lại, một số người khác lại phản đối, quan niệm rằng di tích lịch sử là tài sản tinh thần chung của dân tộc, không thể đem ra mua bán.

Khu di tích Quốc gia đặc biệt Ngã ba Đồng Lộc, tọa lạc tại tỉnh Hà Tĩnh, là một điển hình cụ thể. Với vị trí địa lý gần kề, khu di tích này thường xuyên đón tiếp hàng chục nghìn lượt khách đến dâng hương tưởng niệm và tri ân các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh tại đây. Tuy nhiên, quá trình vận hành và quản lý khu di tích do Ban Quản lý thuộc Tỉnh đoàn Hà Tĩnh phụ trách đang gặp phải nhiều khó khăn do thiếu nguồn lực tài chính.

Một tấm vé tham quan không chỉ đơn thuần là một khoản thu nhỏ mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của di tích. Trên thế giới, việc thu phí tham quan ở nhiều quốc gia được xem là nguồn thu chính để duy trì hoạt động của các di sản văn hóa và lịch sử. Tuy nhiên, ở Việt Nam, việc thu phí tham quan thường vấp phải sự phản ứng từ dư luận, xuất phát từ quan niệm về giá trị tinh thần và quyền tiếp cận miễn phí đối với các di tích lịch sử.

Để việc thu phí tham quan di tích lịch sự trở nên hợp lý và được xã hội chấp nhận, cần đảm bảo một số nguyên tắc cơ bản. Thứ nhất, cần minh bạch mục đích thu phí, công khai nguồn thu và cách sử dụng nguồn thu cho các hoạt động bảo tồn và phát triển di tích. Thứ hai, cần thiết phải có chính sách miễn, giảm phí linh hoạt và nhân văn đối với các đối tượng như cựu chiến binh, người có công với cách mạng, người khuyết tật, trẻ em, học sinh – sinh viên, cũng như cư dân địa phương.

Cuối cùng, cần có cái nhìn linh hoạt và thấu đáo để tấm vé tham quan không trở thành rào cản mà trở thành cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa ký ức và trách nhiệm gìn giữ di sản của thế hệ hôm nay dành cho tương lai. Nhìn chung, việc thu phí tham quan di tích cần được xem xét một cách thận trọng và phải nhằm mục tiêu chính là bảo vệ và phát huy giá trị của các di tích lịch sử.