Ở các xã vùng cao của tỉnh Hòa Bình, một nỗ lực đáng kể đang được thực hiện để xóa mù chữ và nâng cao năng lực học tập cho cộng đồng, đặc biệt là phụ nữ dân tộc thiểu số. Một phần quan trọng của nỗ lực này là việc tổ chức các lớp “giáo dục tiếp tục sau khi biết chữ” tại các xã như Bao La, Tân Pheo, Đà Bắc.
Những lớp học đặc biệt này được mở vào sau mỗi mùa gặt, thu hút sự tham gia của vài chục người phụ nữ dân tộc Mường, Dao, Thái. Họ cùng nhau ngồi lắng nghe giảng viên dạy về từng nét chữ đầu tiên. Chương trình này nằm trong nỗ lực xóa mù chữ và nâng cao năng lực học tập cộng đồng do Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Hòa Bình phối hợp tổ chức.
Tính từ năm 2020 đến nay, đã có 6 lớp như vậy được mở, với 125 học viên, trong đó 100% là nữ và là người dân tộc thiểu số. Họ đến lớp không nhằm mục đích lấy điểm số hay bằng cấp, mà vì một mục tiêu giản dị: Biết đọc tên mình, biết viết đơn xin vay vốn, hiểu những dòng chữ in trên bao thuốc trừ sâu hay đơn khám bệnh.
Bà Hà Thị Nhung, người dân tộc Thái ở xã Bao La, là một trong những học viên của lớp học này. Ở tuổi ngũ tuần, bà đã bắt đầu một hành trình mới – học chữ. Trước đây, mỗi lần đi trạm y tế hay nhận hỗ trợ, bà đều phải nhờ người khác điền giúp giấy tờ. Có khi, cán bộ bảo ký tên, bà chỉ biết cười trừ, đưa ngón tay ra lăn dấu. “Tôi xấu hổ lắm. Đến tên mình cũng không viết nổi”, bà Nhung chia sẻ.
Cuộc sống của bà Nhung và nhiều phụ nữ khác đã thay đổi khi Trung tâm học tập cộng đồng xã Bao La mở lớp học sau biết chữ vào buổi tối. Lớp học nhỏ, chỉ có một chiếc bàn gỗ dài và những cuốn vở đã ngả màu theo tay học viên. Nhưng với bà Nhung, đó là thế giới khác – nơi bà bắt đầu nhận diện lại chính mình qua từng con chữ.
Đến nay, các xã khu vực Hòa Bình cũ đã đạt được những kết quả đáng kể trong việc xóa mù chữ. Tỷ lệ nữ biết chữ đã đạt 99,81%, trong đó nữ dân tộc thiểu số và miền núi đạt 99,64% – vượt xa mục tiêu 93% được đặt ra trong Chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2021-2030.
Ông Trần Văn An, Trưởng Phòng Giáo dục thường xuyên, Sở Giáo dục và Đào tạo, cho rằng: “Khi người phụ nữ biết đọc, biết viết, họ có thể tiếp cận thông tin, hiểu quyền lợi, chủ động trong kinh tế gia đình và chăm sóc con cái. Quan trọng hơn, họ trở thành người truyền cảm hứng học tập trong bản làng, nơi mà việc cầm bút, đi học với phụ nữ từng là điều xa lạ, thậm chí bị cho là ‘không cần thiết’.”
Mặc dù đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận, nhưng thực tế ở các xã vùng cao vẫn đặt ra không ít thách thức. Ở một số địa bàn đặc biệt khó khăn, việc duy trì kết quả sau xóa mù chữ chưa thật sự ổn định. Nhiều phụ nữ lớn tuổi quanh năm bám nương, ít có điều kiện tiếp cận thông tin vẫn đang đối mặt nguy cơ tái mù.
Để giải quyết thách thức này, từ năm 2025, Trường Cao đẳng Sư phạm Hòa Bình được giao nhiệm vụ đưa các nội dung về giới, bình đẳng giới và sức khỏe sinh sản vào chương trình đào tạo giáo viên. Cùng với đó, các trung tâm học tập cộng đồng ở cơ sở cũng đang được mở rộng vai trò, không chỉ dạy chữ mà còn hướng dẫn kỹ năng sản xuất, sử dụng công nghệ số, khởi nghiệp tại chỗ…
Mô hình học tập cộng đồng đang ngày càng được nhân rộng, giúp cho “học tập suốt đời” trở thành hiện thực ở cả những bản làng xa nhất. Và ở đó, mỗi người phụ nữ biết chữ, dù chỉ một câu, một dòng, cũng đang viết nên phần tương lai tươi sáng hơn của chính mình.