Trong thời đại thông tin số hiện nay, việc phân biệt giữa thông tin thật và tin giả đang trở thành một thách thức ngày càng lớn đối với người dùng internet. Sự lan truyền nhanh chóng của tin giả trên không gian mạng không chỉ làm混乱 thông tin mà còn đặt ra thách thức lớn cho việc tìm kiếm và xác thực thông tin chính xác.
Các chuyên gia quốc tế về kiểm chứng thông tin và giảng dạy tại nhiều trường đại học hàng đầu đã chỉ ra rằng người dùng internet nên trang bị tư duy phản biện và đặt ra bốn câu hỏi cơ bản để đánh giá độ tin cậy của thông tin. Internet, với hàng tỷ trang web và thông tin được cập nhật liên tục, đã trở thành một kho kiến thức khổng lồ nhưng đồng thời cũng là môi trường lý tưởng cho sự lan truyền của tin giả và thông tin sai lệch.
Nhiều người, bao gồm cả sinh viên và giảng viên, vẫn dễ dàng bị đánh lừa bởi những thông tin sai sự thật do không có đủ kỹ năng để kiểm chứng. Theo giáo sư Sam Wineburg từ Đại học Stanford, Mỹ, giới học thuật cũng thường mắc bẫy khi tiếp cận thông tin trực tuyến vì không áp dụng đúng phương pháp kiểm chứng thông tin. Trong khi đó, các chuyên gia kiểm chứng lại đạt kết quả tốt hơn nhờ áp dụng những nguyên tắc cụ thể và phương pháp luận nghiêm ngặt.
Các chuyên gia nhận định rằng tin giả thường đánh vào cảm xúc mạnh như giận dữ, lo sợ, hoặc củng cố niềm tin sẵn có của người đọc. Khi nội dung được chia sẻ từ nguồn quen thuộc hoặc xuất hiện nhiều lần, người dùng càng dễ tin tưởng mà không kiểm chứng. Điều này làm nổi bật tầm quan trọng của việc nâng cao khả năng nhận diện tin giả và thông tin sai lệch.
Để nâng cao khả năng nhận diện tin giả, các chuyên gia khuyến nghị người đọc tự đặt ra bốn câu hỏi cơ bản. Thứ nhất, nguồn tin đến từ đâu? Việc truy ngược nguồn, đánh giá mức độ tin cậy của nơi phát tán thông tin là bước đầu tiên quan trọng trong việc xác thực thông tin. Thứ hai, các nguồn tin đáng tin cậy khác nói gì? Một cách hiệu quả là so sánh thông tin đang nghi vấn với các cơ quan báo chí lớn, hoặc phát ngôn chính thức từ cá nhân hay tổ chức liên quan.
Thứ ba, người đọc cần nhận diện liệu bản thân có đang bị thiên kiến chi phối? Việc nhận diện thiên kiến cá nhân là bước quan trọng để không mù quáng tin theo thông tin sai lệch. Cuối cùng, ngữ cảnh ra sao? Cần hiểu bối cảnh đầy đủ trước khi chia sẻ hay bình luận về một thông tin nào đó.
Chuyên gia Claire Wardle, đồng sáng lập tổ chức First Draft chuyên về kiểm chứng tin tức, cho rằng câu hỏi quan trọng nhất không phải là việc bản thân có tin vào thông tin đó hay không, mà là liệu việc chia sẻ nó có thể gây hại cho ai hay không. Cách tiếp cận này khuyến khích người dùng internet suy nghĩ có trách nhiệm trước khi lan truyền thông tin.
Hiện nay, nhiều tổ chức quốc tế đã phát triển các công cụ miễn phí giúp người dùng xác thực hình ảnh, video, giọng nói hoặc kiểm tra độ tin cậy của các tuyên bố. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất vẫn là giữ thói quen nghi ngờ tích cực và tư duy phản biện mỗi ngày. Sự kết hợp giữa công nghệ và kỹ năng phân tích sẽ giúp người dùng internet trở nên thông thái hơn trong việc tiếp cận và đánh giá thông tin.